Biodiversiteit, kort voor biologische diversiteit, kan worden onderverdeeld in drie hoofdniveaus: genetische diversiteit, soortdiversiteit en ecosysteemdiversiteit. Genetische diversiteit omvat niet alleen de individuele genetische variatie binnen een populatie, maar ook de genetische variatie tussen populaties, die vaak wordt geassocieerd met aanpassingen aan lokale omstandigheden. Als een populatie uitsterft, heeft een soort mogelijk een deel van de genetische diversiteit verloren die micro-evolutie mogelijk maakt. Dit verlies aan genetische diversiteit vermindert op haar beurt weer de aanpassingspotentie van de soort. Soortdiversiteit betreft de variatie aan soorten in een ecosysteem (de gemeenschap van organismen in een gebied en de fysieke factoren waarmee deze organismen samenwerken) of in de biosfeer (het wereldwijde ecosysteem, de som van alle ecosystemen en landschappen van de planeet). Naarmate meer soorten uitsterven, neemt de soortdiversiteit af. De variatie aan ecosystemen binnen de biosfeer wordt ecosysteemdiversiteit genoemd.

Wat is het belang van biodiversiteit?

Leven op aarde bestaat al zo’n vier miljard jaar. Het evolueert voortdurend, wat heeft geresulteerd in een spectaculaire rijkdom aan soorten op aarde. Fossiele vondsten wijzen er in het algemeen op dat de diversiteit en complexiteit van leven op aarde constant is toegenomen als functie van de tijd. Mensen hebben op vele manieren profijt gehad van deze natuurlijke rijkdom, waar wij zelf het product van zijn, en we blijven ervan profiteren. Naast ethische en esthetische redenen voor het behoud van biodiversiteit, is het ook van essentieel belang voor het voortbestaan van de mensheid.

Biologische bronnen omvatten al ons voedsel, heel veel soorten medicijnen, natuurlijke vezels, rubber, hout, etc. Deze bronnen leveren jaarlijks vele miljarden euro’s op. Ongeveer 40% van de medicijnen die wereldwijd gebruikt worden bevatten actieve ingrediënten die afkomstig zijn van planten of dieren. Aspirine is misschien wel ’s werelds meest gebruikte medicijn en dit werd van origine onttrokken uit de bladeren van de schietwilg (Salix alba). In de jaren ’70 hebben onderzoekers een stofje in de roze maagdenpalm (Catharanthus roseus) ontdekt, die op het eiland Madagaskar groeit, wat heeft geleid tot de behandeling van twee dodelijke vormen van kanker: de ziekte van Hodgkin en kinderleukemie. Madagaskar herbergt nog vijf andere soorten Catharanthus, waarvan er één op het punt van uitsterven staat. Door het verlies van deze soorten zouden mogelijke medicinale werkingen van deze planten verloren gaan. Dit zijn slechts enkele voorbeelden van vele andere levensvormen die van waarde kunnen zijn voor de mensheid. Het  DNA van vele soorten prokaryoten (eencellige micro-organismen) wordt gebruikt voor de massaproductie van eiwitten voor nieuwe medicijnen, voedsel, substituten voor aardolie, andere industriële chemicaliën en andere producten. Wanneer wilde plantenpopulaties die nauw verwant zijn aan landbouwgewassen uitsterven, verliezen we genetische bronnen die gebruikt kunnen worden om de kwaliteit van gewassen te verbeteren, zoals de weerstand tegen ziektes. Mieren synthetiseren antibiotica, welke mogelijk als medicijnen kunnen dienen, spinrag is in verhouding tot zijn  gewicht sterker dan staal en kan de basis vormen van lichte, ultrarekbare vezels. Echter, doordat miljoenen soorten dreigen uit te sterven voordat we ze ontdekt hebben, zal dit het verlies van waardevolle genetische potentie met zich meebrengen.

Ecosysteemdiensten omvatten alle processen waarmee natuurlijke ecosystemen het menselijk leven ondersteunen. Deze diensten worden gratis verstrekt door levende organismen. Voorbeelden hiervan zijn de zuurstofproductie door planten, klimaatbeheersing door bossen, nutriëntenkringloop, waterzuivering, natuurlijke ongediertebestrijding en de bestuiving van gewassen. In 1997 heeft Robert Costanza, hoogleraar Sustainability op de Portland State University in Oregon, samen met collega’s de waarde van ecosysteemdiensten geschat op 33 biljoen Amerikaanse dollars per jaar.

Verder is de waarde van biodiversiteit terug te zien in de biomimetica of biomimicri, de wetenschap die zich bezig houdt met de imitatie van of het opdoen van inspiratie uit de natuur om praktische materialen en systemen te ontwerpen die de structuur en functie van biologische systemen imiteren. Vliegtuigen zijn geïnspireerd door vogels, plakband door gekko’s, zelfreinigende materialen door de lotusbloem, energie-efficiënte gebouwen door termietenheuvels en antibacteriële oppervlaktes door rood zeewier. Dit zijn slechts enkele voorbeelden van biomimetica.

Naar aanleiding van een bijeenkomst op 29 april – 4 mei 2019 in Parijs van alle leden van Intergovernmental Science-Policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services (IPBES) zijn schokkende feiten naar voren gekomen in een navolgend uitgebracht rapport. "Het overweldigende bewijs van de IPBES Global Assessment, opgedaan uit een breed scala van verschillende kennisgebieden, presenteert een onheilspellend beeld. De gezondheid van ecosystemen waar wij en alle andere soorten afhankelijk van zijn verslechtert sneller dan ooit. We zijn de fundamenten van onze economieën, ons levensonderhoud, onze voedselzekerheid en onze gezondheid en levenskwaliteit wereldwijd aan het aantasten", aldus de voorzitter van IPBES, Robert Watson. Gecompileerd door 145 deskundige auteurs uit 50 landen, met inbreng van nog eens 310 bijdragende auteurs, beoordeelt het rapport de veranderingen van de afgelopen vijf decennia en geeft het een volledig beeld van de relatie tussen economische ontwikkelingstrajecten en hun impact op de natuur, op basis van 15.000 wetenschappelijke- en overheidsbronnen. "Biodiversiteit en de bijdragen van de natuur aan mensen zijn ons gemeenschappelijk erfgoed en het belangrijkste levensondersteunende 'vangnet' van de mensheid, maar ons vangnet staat op knappen". Het rapport constateert dat ongeveer 1 miljoen dier- en plantensoorten nu met uitsterven bedreigd worden, waarvan velen binnen tientallen jaren, meer dan ooit tevoren in de menselijke geschiedenis. "Ecosystemen, soorten, wilde populaties, lokale variëteiten en rassen van gedomesticeerde planten en dieren krimpen, verslechteren of verdwijnen. Dit verlies is een direct gevolg van menselijke activiteiten en vormt een directe bedreiging voor het menselijk welzijn in alle regio's van de wereld." 

Om de beleidsrelevantie van het rapport te vergroten, hebben de auteurs van het rapport, voor het eerst op deze schaal en op basis van een grondige analyse van het beschikbare bewijs, de vijf directe drijvende krachten achter verandering in de natuur met de grootste relatieve mondiale impact tot dusverre gerangschikt. Deze zijn in afnemende volgorde: (1) veranderingen in het gebruik van land en zee; (2) directe exploitatie van organismen; (3) klimaatverandering; (4) vervuiling en (5) invasieve soorten.

Ondanks een vooruitgang omtrent natuurbehoud en beleidsuitvoering, wordt in het rapport ook geconcludeerd dat globale doelstellingen voor het behouden en duurzaam gebruiken van natuur niet kunnen worden bereikt door de huidige trajecten. Doelen voor 2030 en daarna kunnen alleen worden bereikt door transformatieve veranderingen van economische, sociale, politieke en technologische factoren. Met een goede vooruitgang van componenten van slechts vier van de 20 ‘Aichi-biodiversiteitsdoelen’, is het waarschijnlijk dat de meeste niet zullen worden behaald voor de deadline van 2020. De huidige negatieve trends op het gebied van biodiversiteit en ecosystemen zullen de vooruitgang ondermijnen naar 80% (35 van de 44) van de beoordeelde doelen van de 'Sustainable Development Goals', die gerelateerd zijn aan armoede, honger, gezondheid, water, steden, klimaat, oceanen en land (SDG's 1, 2, 3, 6, 11, 13, 14 en 15). Verlies van biodiversiteit blijkt daarom niet alleen een milieukwestie te zijn, maar ook een ontwikkelings-, economische-, veiligheids-, sociale- en morele kwestie.

Waarom kiezen voor insectvriendelijke planten?

Meer dan 40% van de insectensoorten neemt wereldwijd in rap tempo af en eenderde wordt bedreigd. De uitsterfsnelheid is acht keer sneller dan die van zoogdieren, vogels en reptielen. De totale massa aan insecten daalt met 2,5% per jaar, wat suggereert dat ze binnen een eeuw zouden kunnen verdwijnen. Habitatverlies door de omzetting naar intensieve landbouw en verstedelijking zijn de belangrijkste oorzaken van de dalingen. Vervuiling, voornamelijk door synthetische pesticiden en meststoffen, invasieve soorten en klimaatverandering zijn, in deze volgorde, daarna de belangrijkste oorzaken. Wetenschappers uit 124 landen zijn tot de conclusie gekomen dat meer dan 40% van de bestuivende insecten in de wereld, met name bijen en vlinders, uit dreigen te sterven. Dit is gebleken tijdens een conferentie in de Maleisische hoofdstad Kuala Lumpur. Dit kan ook ernstige gevolgen hebben voor de toekomst van de mensheid, aangezien meer dan 75% van alle gewassen wereldwijd,  afhankelijk zijn van bestuiving. De waarde van de gewassen die afhankelijk zijn van directe bijdragen van bestuivers ligt tussen de 235 en 577 miljard Amerikaanse dollars per jaar. De ongeveer 20.000 soorten bestuivers zijn dus van cruciaal belang voor onze gewassen: van fruit en groente tot koffie, cacao, noten, etc. Daarnaast is bijna 90% van alle wilde, bloeiende planten in de wereld (tot op zekere hoogte) afhankelijk van dierlijke bestuiving.

Wilt u bijdragen aan een hogere biodiversiteit in uw buurt? Kies er dan voor om uw gazon te vervangen voor beloopbare bodembedekkers. Deze groenblijvende bodembedekkers verlenen zich uitstekend om regelmatig op te lopen en dragen door hun uitbundige bloei meer bij biodiversiteit dan gazon. Tip: creëer een blotevoetenpad met loopplanten. Zo benut u nog meer oppervlakte van uw tuin met vlinders & bijvriendelijke tuinplanten. Populaire soorten zijn de Priemvetmuur 'Sagina' en de Thymus praecox. 

Bij Yarinde verkopen wij bijvriendelijke tuinplanten en vlinderlokkers. Naast tuinplanten die insecten aantrekken verkopen wij ook vogelvriendelijke tuinplanten, egelvriendelijke tuinplanten, huisdiervriendelijke tuinplanten en bomen die geliefd zijn bij eekhoorns.

Bekijk ook eens onze kant-en-klare bijvriendelijke borderpakketten en onze kant-en-klare borderpakketten voor een vlindertuin. Zo kunt u een bijdrage leveren aan het verbeteren van de biodiversiteit.